Niepłodność określana jest jako niezdolność do zajścia w ciąże w czasie 1 roku współżycia w celach rozrodczych. Jest to poważny problem zarówno dla młodych ludzi, ale także ogólnospołeczny i demograczny. Dotyczy on prawie 20% społeczeństwa w wieku rozrodczym – w Polsce jest to około 1,5 mln par. Co najmniej 40% z nich korzysta z pomocy podstawowej opieki zdrowotnej, a około 60% wymaga specjalistycznego postępowania lekarskiego i prowadzenia przez przygotowaną do tego kadrę w ośrodkach stosujących odpowiednie, specjalistyczne metody diagnostyki i leczenia. Poza postępowaniem medycznym, coraz większą uwagę kładzie się również na odpowiednią dietę. Badania bezsprzecznie wskazują na wpływ masy ciała oraz pewnych składników odżywczych na proces poczęcia. Należy również pamiętać, że zarówno jak z leczeniem zwracamy się do eksperta to z zastosowaniem prawidłowego żywienia również warto zwrócić się do eksperta- dietetyka.
Wybrane interwencje dietetyczne, które wraz z odpowiednio dobranym leczeniem mogą zwiększyć szanse na zajście w ciąże:
Prawidłowa masa ciała
W rozpatrywaniu wpływu diety na płodność kobiet należy na samym początku wziąć również pod uwagę stan odżywienia przyszłej mamy. Zarówno niedowaga jak i nadwaga oraz otyłość będą czynnikami utrudniającymi zajście w ciąże.
Liczne badania wykazały, że otyłość wiąże się z obniżoną płodnością kobiet w wyniku: anowulacji, nieregularnej owulacji, problemów z zagnieżdżeniem zarodka oraz z częstszym występowaniem poronień. Udowodniono również, że otyłe kobiety rodzą dzieci z niższym ilorazem inteligencji od kobiet o prawidłowej masie ciała. Badania Stephensona udowodniły również, że u kobiet które przekroczyły BMI 29, płodność spada o 4% z każdym punktem BMI
Wpływ nadwagi i otyłości kobiet na płodność:
- Wśród kobiet otyłych występuje większe ryzyko endometriozy
- Podwyższony poziom tkanki tłuszczowej odpowiada za produkcję androgenów takich jak: androstendion i dihydrotestosteron, co może hamować owulację
- Wysoki poziom tkanki tłuszczowej może zmniejszać wydzielanie hormonu wzrostu i białka wiążącego hormony płciowe (SHBG)
- Otyłość oznacza przewlekły stan zapalny w organiźmie manifestowany przez zwiększenie produkcji IL-6 oraz czynnika TNF-alfa co utrudnia implantacje zarodka
Wpływ nadwagi i otyłości mężczyzn na płodność:
Wśród otyłych mężczyzn z kolei, notuje się zwiększony poziom estrogenu, który negatywnie wypływa na proces spermatogenezy
- Otyłość typu centralnego zwiększa temperaturę jąder, co pogarsza jakość nasienia
- Dieta aterogenna w połączeniu z nadwagą i otyłością zmniejsza wazodylację naczyń krwionośnych, co może przyczynić się do problemów z erekcją
Dietę redukcyjną należy zaczynać stopniowo, gdyż zbyt szybka utrata masy ciała zwłaszcza poprzez restrykcje kaloryczne może być szkodliwa. U kobiet zmniejszają się zapasy minerałów oraz wzrasta poziom interleukin prozapalnych przy nagłym spadku masy ciała.
Składniki propłodnościowe
Zdrowa i zbilansowana dieta jest kluczem do prawidłowych mechanizmów zapłodnienia. Poniżej przedstawiam Wam kluczowe składniki diety, ich mechanizm działania oraz źródła w diecie
P.S Jeżeli czytasz ten artykuł w wersji mobilnej (na telefonie), odwróć go poziomo żeby widzieć całą tabelę.
Składnik żywieniowy | Mechanizm działania | Źródła w diecie |
Cynk | Cynk reguluje procesy powstawania estrogenu i testosteronu, niedobór cynku prowadzi do nieprawidłowych podziałów komórkowych ( również komórka jajowa), warunkuje prawidłowy rozwój jajników, jego niedobór ma bezpośredni związek ze zwiększoną ilość poronień w 1 trymestrze, ruchliwość plemników, ich ilość oraz prawidłowa budowa jest bezpośrednio związana z poziomem cynku wśród mężczyzn | Wątróbka, mięso, ryby jaja, kakao, pestki, kiełki, otręby, zarodki pszenne, płatki owsiane, zboża, suszone owoce |
Wit D | Wit D jest potrzebna do produkcji hormonów płciowych, które wpływają na owulację, działa pozytywnie na folikulogenezę, działa pozytywnie na wazodylację naczyń krwionośnych poprawiając funkcje seksualne u mężczyzn | Tłuste ryby morskie, jaja, inne ryby, mięso, tran |
Wit E + selen | Dzięki swojemu silnemu działaniu antyoksydacyjnemu działa ochronnie na plemniki, działa korzystnie na stabilność DNA komórek jajowych | Tłuszcze roślinne, margaryny, papryka, natka pietruszki, szpinak, pestki, nasiona |
Nawodnienie | Woda jest niezbędna do podziałów komórkowych, odpowiednie nawodnienie wpływa na lepsza jakość błony śluzowej macicy, odwodnienie u mężczyzn obniża objętość ejakulatu | Należy wypijać wodę w ilości ok 35 ml na kg mc |
Wit B6 | Stanowi regulator hormonowy, działa korzystanie w zaburzeniach fazy lutealnej | Kasza gryczana, pieczywo razowe, zarodki, kiełki, nasiona, mięso, ziemniaki |
Wit B12 | Bierze udział w syntezie krwinek i DNA, wpływa korzystnie na błonę śluzową macicy, zmniejsza ilość poronień | Mleko, jaja, mięso, nabiał |
Kwas foliowy | Bierze udział w przemianach homocysteiny, jego niedobór zaburza prawidłowe zagnieżdżenie się zarodka, odpowiada za embriogenezę | Ciemnozielone warzywa, produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych, pestki |
Cholina | Bierzę udział w przemianach homocysteiny | Mięso, nasiona roślin strączkowych, kiełki, otręby, zarodki pszenne, pestki |
Antyoksydanty | Antyoksydanty biorąc udział w eliminacji wolnych rodników działają ochronnie na komórki, w tym komórki jajowe i plemniki, stres oksydacyjny może również powodować zaburzenia w zagnieżdżeniu się zarodka | aronia, kakao, dzika róża, żurawina, borówki, czarne porzeczki, winogrona |
Inne interwencje pro płodnościowe:
- Zanim zaczniemy starać się o dziecko warto odbyć wizytę u dentysty. Zarówno próchnica jak i stan zapalny dziąseł wiąże się z przedłużonym okresem zapłodnienia lub niepowodzeniem rozwoju zarodka. Należy pamiętać, że bakterie towarzyszące próchnicy dostają się do naszego krwioobiegu.
- Palenie papierosów jest czynnikiem bardzo negatywnie wpływającym na płodność kobiet oraz mężczyzn ( zarówno czynne jak i bierne). Toksyczne składniki zawarte w dymie papierosowym mogą powodować przedwczesne odklejanie się łożyska, hipotrofie płodu, hamują produkcję hormonu LH wyzwalającego uwolnienie komórki jajowej do jajowodu, prowadzą do degeneracji oocytów, hamują tworzenie się ciałka żółtego, zaburzają ruch rzęsek w jajowodach oraz zaburzają implantacje zarodka. Palenie 20 papierosów dziennie zmniejsza szansę na poczęcia dziecka o 20%
- Szacuje się, że ok 2-3% kobiet jest niepłodnych tylko wyłącznie z powodu nadużywania alkoholu.Alkohol powoduje obniżenie poziomu estrogenu i FSH oraz może mieć udział w powstawaniu endometriozy. Istotnym problemem jest również nadużywanie alkoholu wśród mężczyzn. Obniża on ilość i ruchliwość plemników, powoduje problemy z erekcją. Regularne spożycie alkoholu również zmniejsza poziom testosteronu we krwi oraz zmniejsza przyswajanie cynku.
Należy pamiętać, że wszelkie wątpliwości należy uzgadniać z lekarzem. Zastosowanie się do wszystkich wskazówek z artykułu nie gwarantuje sukcesu w poczęciu, za co jednak trzymam serdecznie kciuki.
Źródła:
1) S.Leszczyńska. Dieta dla płodności
2) H.Ciborowska. Żywienie zdrowego i chorego człowieka
3) Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności– skrót (Warszawa, październik 2011)